Deze column verscheen eerder op FTM.nl.
In talloze producten wordt varken verwerkt, er is geen ontkomen aan. Toch hebben we bizar weinig voor het waardevolle dier over, meent columnist Hans Baaij.
Yvonne Kroonenberg schreef in samenwerking met Varkens in Nood enige jaren geleden het boek Alleen de knor wordt niet gebruikt. Die uitspraak was van Tije de Vries, de eigenaar van varkensslachterij Compaxo in Zevenaar, één van de mensen die door de schrijfster werd geïnterviewd. Volgens Tije wordt werkelijk ieder onderdeel van het varken verkocht en gebruikt en alleen de knorgeluiden blijven in het luchtledige hangen.
Varken 05049
Varkensbestanddelen komen inderdaad op de meest onwaarschijnlijke plekken terecht. Om bier en wijn mooi helder te houden, wordt soms varkensgelatine toegevoegd. Maar er zit ook vaak varken in appelsap, roomkaas, nougat, koffiemelkpoeder, tompouce, drop en medicijncapsules. Varken zit in hologrammen, veiligheidshandschoenen, kogels, kunstmest, foto’s, verf en sigaretten. Varkensvet wordt verwerkt in zeep, wasverzachter, tandpasta, verf, kaarsen, biodiesel en smeermiddelen. Varkenshuid zit in cosmetica, cupcakes, slagroom, cheesecake, tiramisu, als glansmiddel op drop, snoep en appels en in pepermunt. Varkensbotten zitten in gelatine, behangpapier, fotopapier, porselein, zuivel met extra calcium en treinremmen. De Nederlandse kunstenaar en ontwerper Christien Meindertsmadeed drie jaar onderzoek naar alle producten waarin één varken - met het nummer 05049 - werd verwerkt. Haar project werd in 2008 in de Kunsthal in Rotterdam tentoongesteld. In het filmpje hieronder bladert ze door het fotoboek waar alle producten in staan waar varken 05049 in terecht kwam.
PIG 05049 van Christien Meindertsma:
Koosjer
Enige jaren geleden was er een groot schandaal rond Nederlands kippenvlees. Plofkippen werden tot wel 55 procent van het gewicht opgepompt met water. Om de kip nog een beetje op kip te laten lijken, werden er varkens- en rundereiwitten, vaak van slachtafval, aan toegevoegd en vervolgens werd zo’n kip vaak ook nog eens zonder scrupules als halal aan moslims en als koosjer aan orthodoxe joden verkocht. Een ander schandaal was dat het vet van koeienmelk werd afgeroomd en vervangen door varkensvet. Zelfs in brood zit varkenshaar. In Europa wordt varkenshaar (E920) gebruikt als broodverbeteraar; dat helpt bij het langer houdbaar houden van het brood en geeft meer structuur, kleur, geur, glans en smaak. Dit veroorzaakt weinig protest, ook niet van moslims, orthodoxe joden en vegetariërs. Ophef over broodverbeteraars ontstond er pas toen recent bleek dat er Chinees mensenhaar in brood zat. Opgehaald bij kappers in China en door oude Chinese vrouwtjes gecontroleerd op sigarettenpeuken, wattenstaafjes en scheermesjes.
DNA
Het DNA van varkens lijkt sterk op dat van de mens. Daarom voorzien varkens de mens van tal van belangrijke medicijnen en wordt darmweefsel van varkens bijvoorbeeld gebruikt voor het dichten van wonden bij de mens. Ook worden hartkleppen van varkens bij mensen getransplanteerd. Varkensorganen vinden hun toepassing in producten als insuline en heparine (tegen het stollen van bloed). Voor dit soort toepassingen worden vaak speciale SPF (specific pathogen free) varkens gebruikt. Hierbij wordt de baarmoeder van een levende zeug operatief verwijderd, en de hele baarmoeder wordt met biggen en al in een steriele omgeving gebracht. De biggen groeien op zonder ziektekiemen, geheel afgescheiden van de wereld, in een vrijwel steriele, laboratoriumachtige omgeving. Dit document bevat een indrukwekkende lijst van tientallen medicijnen waar varken in verwerkt is.
Knor
Het varken is overduidelijk van groot belang voor onze maatschappij. Het is dan ook bizar en onrechtvaardig dat niet alleen supermarkten, maar ook farmaceuten zulke extreem lage bedragen overhebben voor alles wat het varken biedt, dat dit sympathieke en waardevolle dier hier slechts een waardeloos leven voor terugkrijgt, opgesloten in overvolle, donkere hokken waar het in uiterste verveling mag wachten op de laatste dag. Bizar ook dat mensen die om religieuze redenen geen varkensvlees willen eten (en bijvoorbeeld wel ernstige bezwaren uiten tegen een verbod op ritueel slachten), geen aandacht besteden aan het feit dat ze met grote regelmaat varken in hun lijf of aan hun vingers hebben. En hoewel het op zich goed is dat alleen de knor niet wordt gebruikt, is het eigenlijk bizar dat het voor vegetariërs vrijwel onmogelijk is om geheel vleesloos te leven.